Niesławny podręcznik – nareszcie zmieniony!

Książka „Wędrując ku dorosłości”, podręcznik do wychowania do życia w rodzinie dla gimnazjów, został zmieniony po interwencji SPR w MEN. Nowe wydanie trafiło niedawno do księgarń.

W sprawie podręcznika SPR interweniowało od sierpnia 2010 roku. Obszerna korespondencja z Ministerstwem Edukacji Narodowej i Pełnomocniczką Rządu ds. Równego Traktowania zaowocowała tym, że – pod koniec 2010 roku – Wydawnictwo Rubikon, którego nakładem ukazała się książka, zapowiedziało „obszerne zmiany” w oprotestowanym rozdziale „Homoseksualizm”. Dopiero teraz, gdy podręcznik trafił do sprzedaży, można porównać wydanie z 2009 roku i z 2011 roku. Zmiany są znaczące i dotyczą nawet bibliografii, większość homofobicznych zapisów zniknęła, trudno jednak uznać obecny kształt podręcznika za satysfakcjonujący.

Podręcznik przed interwencją SPR (2009)	Podręcznik po interwencji SPR (2011)
Homoseksualizm „Nie pamiętam większej potrzeby z dzieciństwa niż potrzebę poczucia ojcowskiej opieki” Zygmunt Freud • Trochę terminów i uściśleń Wyrazy „homoseksualizm – homoseksualista” pochodzą od greckiego słowa „homoios” (ten sam) w odróżnieniu od słowa „heteros” (inny), o którego z kolei wywodzą się pojęcia „heteroseksualny – heteroseksualista”. Skłonności homoseksualne u kobiet nazywane są „miłością lesbijską”. Określenie to pochodzi od greckiej poetki Safo z Mytileny, mieszkającej na wyspie Lesbos. Spotyka się też często pojęcia „inność seksualna” lub „gay – gey”, czy „gejowski”. Słowo „gay” dosłownie oznacza: wesoły. Używane jest często jako synonim słowa homoseksualista, lecz między tymi dwoma terminami istnieją znaczne różnice. Homoseksualność odnosi się do pociągu płciowego do osób tej samej płci. „Gay” jest terminem odnoszącym się głównie do świadomości i akceptacji homoseksualnej orientacji, i do dzielenia się tą świadomością z innymi(1). Naukowcy podkreślają, że pomiędzy wyłącznym homoseksualistą (nie mającym żadnych skłonności do przeciwnej płci) a wyłącznym heteroseksualistą (nie mającym żadnej skłonności do osób tej samej płci) nie ma ostrego przejścia, lecz istnieją osoby o mniejszych lub bardziej nasilonych skłonnościach homo- i heteroseksualnych(2). Dlatego w rozeznaniu skłonności homoseksualnych danej osoby trzeba najpierw uwzględnić rozróżnienie między homoseksualizmem rzeczywistym a pozornym. Jeżeli jest to rzeczywisty homoseksualizm, wówczas na subiektywne przekonanie o skłonnościach homoseksualnych nakłada się „odchylenie popędu płciowego wyrażające się w skierowaniu pożądania seksualnego do osoby tej samej płci”(3). Natomiast jeżeli występuje subiektywne przekonanie o tendencjach homoseksualnych, ale nie towarzyszą mu rzeczywiste skłonności homoseksualne, wówczas możemy mówić o homoseksualizmie pozornym. Istotne jest także rozróżnienie między skłonnością a praktyką homoseksualną. Istnieją osoby, które posiadają rzeczywiste skłonności homoseksualne ujawniając się przez silne pragnienia, wyobrażenia, sny, ale nigdy nie podjęły czynnego życia seksualnego. Z drugiej strony istnieją osoby, które nie posiadają rzeczywistych skłonności homoseksualnych, ale jednak podejmują akty seksualne z osobami tej samej płci. Niektórzy ludzie niedojrzali emocjonalnie (zarówno chłopcy, jak i dziewczęta) podejmują takie działania kierując się np. ciekawością, nie zdając sobie sprawy z konsekwencji dla swojego rozwoju psychoseksualnego. • Co trzeba wiedzieć Psychoseksualność to jedna z fundamentalnych cech osobowości człowieka: jestem kobietą, jestem mężczyzną – czyli przekonanie, że jest się osobą płci żeńskiej lub męskiej. Tożsamość płciowa, czyli świadomość własnej przynależności do określonej płci, zaczyna się krystalizować ok. 18. miesiąca życia. Pojawia się ona w kontakcie z ojcem, z matką, rodzeństwem itp. Natomiast społeczna tożsamość płciowa ustala się ok. 3. roku życia. Dziecko podczas zabaw czy innych zachowań przyjmuje postawy typowe dla danej płci w konkretnej rodzinie i kulturze. I wreszcie w okresie dojrzewania pojawia się popęd seksualny skierowany do osób innej płci (heteroseksualizm), tej samej płci (homoseksualizm) czy obu płci (biseksualizm). Preferencję seksualną rozwijającą się na podstawie płci biologicznej i tożsamości płciowej, która określa zachowania seksualne, nazywamy orientacją seksualną. W czasie dorastania u niektórych z was mogą pojawić się obawy czy niepokoje przed posiadaniem skłonności homoseksualnych. Rozwińmy ten temat dokładniej. • O rzeczywistych skłonnościach homoseksualnych nie świadczą jeszcze: - Pojedyncze wyobrażenia, fantazje czy sny odnoszące się do tej samej płci, a także pojedyncze gesty i przeżycia o charakterze erotycznym chłopców z chłopcami czy dziewcząt z dziewczętami. - Niepokoje i lęki wywoływane przez czyjąś sugestię. Nierzadko spotykacie się z przezwiskami i naśmiewaniem się z rówieśników, którzy znęcają się psychicznie nad kolegą lub koleżanką pogłębiając ich rozterki. Podawanie w wątpliwość czyjejś tożsamości seksualnej w okresie dojrzewania jest bardzo bolesne. Jest dużą krzywdą. Rówieśnicy potrafią być bezlitośni w prześladowaniu każdego, kto budzi podejrzenia o homoseksualizm. Zdarza się, że dziewczęta, które czują się lekceważone przez chłopców, w odwecie ich przezywają. Bywa też odwrotnie; każdy z nich staje się łatwym celem. - Pewne obawy o swoją tożsamość męską, przeżywane przez chłopców nieśmiałych, mających trudności w nawiązywaniu relacji z dziewczętami. - Przypadkowe kontakty fizyczne, do których dochodzi najczęściej wśród chłopców i mężczyzn przebywających w izolacji, np. w internatach, wojsku czy więzieniu (po opuszczeniu tego środowiska ci sami mężczyźni najczęściej rozpoczynają kontakty heteroseksualne). - Przypadkowe doświadczenia homoseksualne w okresie wczesnego dojrzewania wśród chłopców przeżywających silne przyjaźnie. Powodowane są raczej ciekawością seksualną, nie mającą charakteru homoseksualnego. Ten mechanizm może dotyczyć także dziewcząt. • Zagrożenia dla tożsamości seksualnej - Wielokrotne, głębokie doświadczenia seksualne nastolatka z dorosłą osobą homoseksualną. Jeżeli dojrzewający chłopiec ulegnie propozycji współżycia seksualnego, a będzie to jego pierwsze doświadczenie (inicjacja seksualna), wówczas to doświadczenie może stać się modelowe, wdrukowane w jego psychikę (imprinting). - Przejmowanie się tym, „czy ja nie jestem homoseksualistą”, połączone z lękiem (taka sytuacja może skłaniać nastolatka do eksperymentów homoseksualnych). - Intensywny, wieloletni kontakt z pornografią homoseksualną. Uzależnienie od niej stanowi poważną przeszkodę w rozwoju psychoseksualnym młodego człowieka. Nakłanianie nieletnich do kontaktów homoseksualnych jest sądownie karane (Kodeks karny, art. 168, 170, 175, 176). • Przyczyny homoseksualizmu Geneza homoseksualizmu nie jest do końca znana. Są pewne teorie, które próbują te przyczyny wyjaśnić. 1. Homoseksualizm jest wrodzony Jest to najpopularniejszy pogląd. Teorie biologiczne homoseksualizmu, które mówią o czynnikach genetycznych lub zachwianiu równowagi neurohormonalnej w okresie płodowym albo noworodkowym, nie sprawdziły się. Mimo wielu poszukiwań genetycznych badacze nie znaleźli genu odpowiedzialnego za homoseksualizm. Przeprowadzono badania na bliźniętach jednojajowych, które mają taki sam układ genów (genotyp). Ewentualny czynnik genetyczny powodujący homoseksualizm musiałby występować u obu. Okazało się jednak, że jeżeli jeden z bliźniaków był homoseksualny, to w prawie połowie par bliźniąt drugi brat nie podzielał jego orientacji seksualnej(4). Brak istnienia „genu homoseksualizmu” nie wyklucza jednak ewentualnej predyspozycji wieloczynnikowej. 2. Homoseksualizm jako zaburzenie tożsamości Ta teoria psychologiczno-społeczna(5) zakłada, że orientacja homoseksualna powstaje na bazie pewnych odziedziczonych cech osobowości, na które nałożyły się: nieprawidłowa struktura rodzinna oraz negatywne przeżycia seksualne w dzieciństwie i wynikające z nich zranienia emocjonalne. a) Cechy osobowości w znacznym stopniu są dziedziczone. Trudności w identyfikacji z własną płcią przejawiają chłopcy nadmiernie wrażliwi, delikatni, łagodni i wykazujący zdolności artystyczne. b) Nieprawidłowa sytuacja rodzinna, w której zakłócone są stosunki międzyosobowe. Sytuacja ta ma miejsce, gdy ojciec jest gwałtowny, wrogi, oschły lub nieobecny, matka zaś wykazuje się nadopiekuńczością i zaborczością. c) Negatywne przeżycia seksualne w dzieciństwie – to wykorzystywanie seksualne przez członków rodziny. Ten czynnik ma szczególnie duży wpływ w przypadku homoseksualnych kobiet. 3. Homoseksualizm jako wybór Dla niektórych osób homoseksualizm jest wyborem orientacji seksualnej, czyli świadomą decyzją. Dobrowolnemu przechylaniu się na stronę homoseksualną, które łączy się z rezygnacją pokonywania skłonności, towarzyszą różnego rodzaju uzasadnienia wyrażające wyższość stanu homoseksualnego nad heteroseksualnym(6). Przy obecnym stanie nauki nie da się zdecydowanie wyjaśnić przyczyn występowania zjawiska homoseksualizmu. Znaczny wpływ odgrywają czynniki psychologiczne, społeczne i kulturowe; nie można też wykluczyć wpływu czynników biologicznych. • Wyjście z ukrycia Ruch gejowski, albo ruch Praw Gejów(7), to szereg organizacji gejowskich i lesbijskich z całego świata, powstały w USA pod koniec lat 60. XX wieku. W ramach tego ruchu działa około 120 grup międzynarodowych. W zachodniej kulturze istnieje wielki nurt polityczny i medialny popierający działalność tych grup w różnych dziedzinach, np. w dziedzinie prawa osiągnięcie zmian legislacyjnych umożliwiających zawieranie związków jednopłciowych i adopcję dzieci. Jeśli chodzi o formy działania, to najbardziej znane są demonstracje, np. parady równości. • Zawrócić z drogi… Powszechny mit jest taki: jeśli zdecydowałeś/Aś się prowadzić homoseksualny styl życia, nie ma możliwości, aby zawrócić; na możesz się zmienić. Tymczasem zdarzają się przypadki zmiany zachowań seksualnych. Do zmiany potrzebne są: determinacja, czyli zdecydowane postanowienie, profesjonalne poradnictwo i grupy wsparcia. Dla osób wierzących ważne jest także zaangażowanie religijne. Nie przychodzi to łatwo i wielu psychologów wątpi w skuteczność takiej terapii. Jest jednak grupa terapeutów, która twierdzi, że zachowania homoseksualne można zmienić, np. Stanton Jones i Mark Yarhouse, psychologowie z Wheaton College (USA)(8) skalę sukcesów odnotowują między 33% a 60%. Podobne wyniki podaje znany holenderski psycholog Gerard van der Aardweg(9). • Stanowisko Kościoła Katolickiego wobec homoseksualizmu W „Katechizmie Kościoła Katolickiego”(10) czytamy: „Psychiczna geneza (homoseksualizmu) pozostaje w dużej części niewyjaśniona (…). Znaczna liczba mężczyzn i kobiet przejawia głęboko osadzone skłonności homoseksualne. Osoby takie nie wybierają swojej kondycji homoseksualnej; dla większości z nich stanowi ona trudne doświadczenie. Powinno się je traktować z szacunkiem, współczuciem i delikatnością. Powinno się unikać wobec nich jakichkolwiek oznak niesłusznej dyskryminacji, Osoby te są wezwane do wypełniania woli Bożej w swoim życiu i – jeżeli są chrześcijanami – do złączenia z ofiarą krzyża Pana trudności, jakie mogą napotykać z powodu swojej kondycji.” Warto dodać, że wszystkie wypowiedzi Magisterium Kościoła na temat homoseksualizmu, jakie ukazały się w ostatnich latach, charakteryzują się egzystencjalnym, ludzkim podejściem do problemu. Pomyśl i odpowiedz 1) „Ten Michał zachowuje się jak dziewczyna. Gorszego od niego nie widziałem, a do tego wydaje mu się, że jest modelem. Po prostu gej!” Jak powinni zareagować koledzy, którzy są świadkami tak przypiętej „łatki” Michałowi? 2) „Ojcowie, przytulajcie wasze dzieci, bo inaczej inny mężczyzna zrobi to za was”. (Joseph Nicolosi) Dlaczego ochrona i uznanie ze strony ojców są tak ważne w dzieciństwie chłopców? Przypisy 1 R. Woods. OP, „Miłość, która nie śmiała wymówić swojego imienia: REBIS, Poznań 1993, s. 24. 2 K. Imieliński, „Zaburzenia psychoseksualne”, Warszawa 1973, s. 152-152. 3 „Encyklopedyczny słownik psychiatrii”, PZWL, Warszawa 1986, s. 198. 4 J. Keefe, „Kluczowe aspekty homoseksualizmu”, [w:] J.F.Harvey, „Prawda o homoseksualizmie”, Warszawa 1999, s. 79-82. 5 Z.L.Starowicz, „Zachowania homoseksualne młodzieży”, [w:] „Wychowawcze, etyczne i społeczne problemy zachowań seksualnych młodzieży” praca zbiorowa pod red. Z. Izdebskiego, Warszawa-Zielona Góra 1992, s. 206. 6 K. Szczerba, „W kręgu Erosa i Psyche”, MIRAN-PRESS, Wrocław 1991, s. 160. 7 R. Cohen, „Wyjść na prostą”, WAM, Kraków 2002, s. 307-320. 8 D. Schmierer, L. Gilbert, „Zdążyć przed…”, Koinonia, Ustroń 2006. 9 G. van der Aardweg, „Homoseksualizm i nadzieja”, Fronda, Warszawa 2001. 10 „Katechizm Kościoła Katolickiego” nr 2357-59.	Homoseksualizm • Trochę terminologii Pojęcia „homoseksualizm, homoseksualista” pochodzą od greckiego słowa „homoios” (ten sam) w odróżnieniu od słowa „heteros” (inny), o którego z kolei wywodzą się pojęcia „heteroseksualny – heteroseksualista”. Inne często używane dziś pojęcie to „gay – gey”, „gejowski”. Pochodzi ono z angielskiego „gay” („wesoły”) i używane jest jako synonim słowa „homoseksualista”. Między obu terminami istnieją jednak różnice. Pojęcie homoseksualność odnosi się do wyłącznego lub prawie wyłącznego ukierunkowania zainteresowań i potrzeb seksualnych na osoby własnej płci (nie zawsze muszą temu towarzyszyć homoseksualne praktyki i zachowania), natomiast „gej” oznacza mężczyznę, który jest zorientowany homoseksualnie i akceptuje swoją orientację(1). Skłonności homoseksualne u kobiet nazywane są „miłością lesbijską”. Określenie to wywodzi się od mieszkającej na wyspie Lesbos greckiej poetki Safony, która znaczną część swojej erotycznej liryki kierowała do dziewcząt. • Z najnowszej historii Ruch gejowski lub ruch praw gejów powstał w USA pod koniec lat 60. XX wieku jako odpowiedź na dotychczasową dyskryminację homoseksualistów. W roku 1989 homoseksualizm został usunięty z międzynarodowej klasyfikacji psychiatrycznej, a w 1991 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wykreśliła go z Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń(2). Współczesne ruchy gejowskie istnieją w kontekście społecznym, politycznym, kulturowym i medialnym. W dzisiejszych czasach zdarzają się przypadki braku tolerancji i akceptacji osób o orientacji homoseksualnej. W wielu krajach ruch na rzecz gejów i lesbijek dąży do zmian legislacyjnych, które umożliwiałyby zawieranie związków jednopłciowych i adopcję dzieci. • Geneza homoseksualizmu Wśród naukowców nie ma zgody co do ostatecznych przyczyn skłonności homoseksualnych. Jedni uważają, że homoseksualizm jest wrodzony, drudzy natomiast opowiadają się za tym, że jest nabyty(3). W kontekście dyskusji o genezie homoseksualizmu znany seksuolog zadaje pytanie: „Dlaczego, jeśli homoseksualizm jest cechą wrodzoną, zwykle tylko jeden chłopiec spośród kilku braci wykazuje tę cechę? Prawdopodobnie musiały istnieć pewne czynniki środowiskowe, które już w okresie życia płodowego, albo w dalszym życiu miały wpływ na rozwój tej predyspozycji”(4). • Homoseksualizm rzeczywisty i pozorny Naukowcy podkreślają, że pomiędzy wyłącznym homoseksualistą (nie mającym żadnych skłonności do przeciwnej płci) a wyłącznym heteroseksualistą (nie mającym żadnej skłonności do osób tej samej płci) nie ma ostrego przejścia, lecz istnieją osoby o mniejszych lub bardziej nasilonych skłonnościach homo- i heteroseksualnych(5). Dlatego w rozeznaniu skłonności homoseksualnych danej osoby trzeba najpierw uwzględnić rozróżnienie między homoseksualizmem rzeczywistym a pozornym. W homoseksualizmie rzeczywistym na subiektywne przekonanie o skłonnościach homoseksualnych nakłada się skierowanie pociągu seksualnego wyłącznie do osoby tej samej płci. Natomiast jeżeli występuje subiektywne przekonanie o tendencjach homoseksualnych, któremu nie towarzyszą rzeczywiste i głębokie skłonności seksualne do osób tej samej płci, wówczas możemy mówić o homoseksualizmie pozornym. Istotne jest także rozróżnienie między rzeczywistymi skłonnościami homoseksualnymi a praktyką homoseksualną. Istnieją osoby, które posiadają prawdziwe skłonności homoseksualne ujawniające się przez silne pragnienia, wyobrażenia, pożądania i sny, a mimo to nie podejmują czynnego życia seksualnego. Z drugiej strony są też osoby, które nie posiadając rzeczywistych głębokich skłonności homoseksualnych, podejmują jednak akty seksualne z osobami tej samej płci. Przyczyną może być między innymi izolacja od osób płci odmiennej. • Co trzeba wiedzieć? Psychoseksualność to jedna z fundamentalnych cech osobowości człowieka. Jest to przekonanie, że jest się osobą płci żeńskiej lub męskiej(6). Tożsamość płciowa, czyli świadomość własnej przynależności do określonej płci, zaczyna się krystalizować ok. 18. miesiąca życia. Pojawia się ona w kontakcie z ojcem, z matką, rodzeństwem itp. Natomiast społeczna tożsamość płciowa to przekonanie: „jestem kobietą”, „jestem mężczyzną”. Ustala się ok. 3. roku życia i jest wynikiem przyjęcia zachowań, zainteresowań i postaw typowych dla danej płci w konkretnej kulturze i konkretnej rodzinie. W okresie dojrzewania pojawia się popęd seksualny, skierowany do osób innej płci (heteroseksualizm), tej samej płci (homoseksualizm) czy obu płci (biseksualizm). Preferencję seksualną rozwijającą się na podstawie płci biologicznej i tożsamości płciowej, która określa zachowania seksualne, nazywamy orientacją seksualną. • O niepokojach homoseksualnych W okresie dojrzewania psychoseksualnego, szczególnie u niektórych chłopców, mogą pojawić się pewne niepokoje dotyczące orientacji seksualnej(7). Warto wiedzieć, że o rzeczywistych skłonnościach homoseksualnych nie świadczą jeszcze: - Pojedyncze wyobrażenia, fantazje czy sny odnoszące się do tej samej płci, a także pojedyncze gesty i przeżycia o charakterze erotycznym chłopców z chłopcami czy dziewcząt z dziewczętami. - Niepokoje i lęki wywoływane przez czyjąś sugestię. Nierzadko spotykacie się z przezwiskami i naśmiewaniem się z rówieśników, którzy znęcają się psychicznie nad kolegą lub koleżanką pogłębiając ich rozterki. Podawanie w wątpliwość czyjejś tożsamości seksualnej w okresie dojrzewania jest bardzo bolesne i krzywdzi te osoby. Niektórzy rówieśnicy potrafią być bezlitośni w prześladowaniu każdego, kto budzi jakiekolwiek podejrzenia o posiadanie skłonności homoseksualnych. Zdarza się, że dziewczęta, które czują się lekceważone przez chłopców, w odwecie kierują pod ich adresem epitety o homoseksualnym zabarwieniu. Bywa też odwrotnie. - Pewne obawy o swoją tożsamość męską, przeżywane przez chłopców nieśmiałych, mających trudności w nawiązywaniu relacji z dziewczętami. - Przypadkowe kontakty fizyczne, do których dochodzi najczęściej wśród chłopców i mężczyzn przebywających w izolacji, np. w internatach, wojsku czy więzieniu (po opuszczeniu tego środowiska ci sami mężczyźni najczęściej rozpoczynają kontakty heteroseksualne). - Przypadkowe doświadczenia homoseksualne w okresie wczesnego dojrzewania wśród chłopców przeżywających silne przyjaźnie. Powodowane są raczej ciekawością seksualną, nie mającą charakteru homoseksualnego(8). Ten mechanizm może dotyczyć także dziewcząt. • Wezwanie do szacunku i tolerancji Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej stwierdza: „Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku” (Rozdz. XI, Art. 233). Trzy wielkie religie monoteistyczne: judaizm, chrześcijaństwo i islam, w kręgu których żyją wszystkie kraje europejskie, mimo iż nie akceptują zachowań i działań homoseksualnych, jednak nawołują do szacunku, akceptacji i tolerancji wszystkich osób bez względu na ich orientację i tożsamość psychoseksualną. Obecnie niektóre odłamy reformowane judaizmu i chrześcijaństwa zmieniają swoje nastawienie do zachowań homoseksualnych. Pomyśl i odpowiedz Ktoś mówi: „Ten Michał zachowuje się jak dziewczyna. Gorszego od niego nie widziałem, a do tego wydaje mu się, że jest modelem. Po prostu gej!” Jeszcze ktoś inny powie: „Te dwie trzymają się razem, jakby były lesbijkami.” Jak powinni zareagować koledzy i koleżanki, którzy są świadkami przypinania tego typu „łatek”? Przypisy 1 Z. Lew-Starowicz, A. Długołęcka, „Edukacja seksualna”, Świat Książki, Warszawa 2006, s. 99. 2 Tamże, s. 96. 3 Tamże, s. 100. 4 K. Boczkowski, „Homoseksualizm”, inter esse, Kraków 2003, s. 47-48. 5 Tamże, s. 41-44. 6 Tamże, s. 99 nn. 7 „Rodzice i dzieci. Encyklopedia” (praca zbiorowa), Wydawnictwo Park, Bielsko-Biała 2002, s. 809-810. 8 K. Boczkowski, dz. cyt., s. 138 nn.

Pozostaje cieszyć się, że wydawnictwo w ogóle wprowadziło zmiany do podręcznika. Nie sposób też nie zauważyć, że w obiegu pozostaje wiele wydań tego i innych podręczników do wychowania do życia w rodzinie oraz wiedzy o społeczeństwie wydanych przed 2011 rokiem. Choć żaden z nich nie ma ministerialnego dopuszczenia do użytku szkolnego (co – de iure – oznacza, że nie powinny pojawiać się w szkołach), to są dalej używane. Treść większości z nich jest wybitnie homofobiczna.