Swoim orzeczeniem ws. drukarza z Łodzi i art. 138 Kodeksu wykroczeń Trybunał Konstytucyjny otworzył dzisiaj furtkę do dyskryminacji w dostępie do usług. Ofiarami tej decyzji padną nie tylko osoby LGBT, ale również osoby z niepełnosprawnościami czy kobiety. Moc wyroku wydaje się być jednak wątpliwa z uwagi na obecność w składzie orzekającym sędziego dublera, Mariusza Muszyńskiego.
Sprawa drukarza z Łodzi ciągnie się od maja 2015 roku, kiedy pracownik łódzkiej drukarni odmówił Fundacji LGBT Business Forum wykonania roll-up’u. Fundacja poszła do sądu i przy wsparciu pełnomocnika dw. Pawła Knuta z Kampanii Przeciw Homofobii wygrała 4 razy w różnych instancjach (sprawa krok po kroku została opisana tutaj). Wydawało się, że swój finał sprawa będzie miała w Sądzie Najwyższym, który na mocy art. 138 KW uznał drukarza winnym popełnienia wykroczenia. Na wniosek Prokuratora Generalnego, Zbigniewa Ziobro sprawa trafiła jednak do Trybunału Konstytucyjnego, który 26 czerwca orzekł o niekonstytucyjności art. 138 KW w części penalizującej umyślną i nieuzasadnioną odmowę świadczenia usług. Wyrok zapadł większością 3 głosów przy zdaniu odrębnym sędziego Leona Kieresa i sędziego Wojciecha Sycha.
Polska to kraj, w którym wciąż żywa jest pamięć o czasach, kiedy na sklepach wisiały tabliczki „Żydom wstęp wzbroniony”. Czy teraz zastąpią je tabliczki „Gejów nie obsługujemy” albo „Osoby na wózkach niemile widziane”? Polska nie potrzebuje kolejnych podziałów, tylko solidarności i serdeczności. I taka Polskę KPH buduje – ludzi solidarnych i szanujących siebie nawzajem– komentuje orzeczenie Trybunału Mirosława Makuchowska z Kampanii Przeciw Homofobii.
Ziobro kwestionuje – Trybunał przytakuje
Prokurator Generalny zwrócił uwagę na sprawę drukarza z Łodzi na jej początkowym etapie. Kiedy sprawa trafiła do Sądu Najwyższego postanowił skorzystać z przysługującej mu możliwości skierowania do Trybunału Konstytucyjnego wniosku o zbadanie zgodności z Konstytucją wybranego przepisu ustawy. Ziobro zakwestionował treść art. 138 KW, który zabrania dyskryminacji w dostępie do usług m.in. osób LGBT, ale również osób z niepełnosprawnościami czy kobiet. Trybunał Konstytucyjny zgodził się z zarzutem Prokuratora Generalnego, orzekając, że art. 138 KW jest zbyt represyjny. Trzech z pięciu sędziów uznało, że adekwatne jest sięgnięcie do środków przewidzianych przez prawo cywilne – ochrony dóbr osobistych oraz tzw. ustawy równościowej. Natomiast w zgłoszonych zdaniach odrębnych sędziowie Kieres i Sych podkreślili walor antydyskryminacyjny tego przepisu wskazując jednocześnie, że uchwalenie przepisu w czasach PRL’u nie deaktualizuje możliwości korzystania z niego również po 1989 roku.
Dzisiejszy wyrok TK zapisze się jako czarny epizod na kartach historii walki o prawa człowieka w Polsce. Orzeczenie zapamiętamy jako arbitralne działanie, w którym w celu osiągnięcia bieżących interesów poświęca się prawa i wolności człowieka – stwierdza pełnomocnik sądzącej się z drukarzem Fundacji LGBT Business Forum, adw. Paweł Knut z Kampanii Przeciw Homofobii.
Osoby LGBT na początek. Kto następny?
Konsekwencje dzisiejszego orzeczenia poczują nie tylko osoby LGBT, ale też osoby z niepełnosprawnościami czy kobiety.
Chcąc uderzyć w społeczność osób LGBT, pod pretekstem sprawy drukarza z Łodzi, Trybunał Konstytucyjny pozbawił dzisiaj ochrony wszystkich obywateli, którzy są narażeni na dyskryminację w dostępie do usług – komentuje wyrok Trybunały prawniczka KPH, adw. Karolina Gierdal.
Podobnego zdania jest apl. adw. Kamila Ferenc z Federacji na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny – Wyrok Trybunały otwiera drogę do zachowań dyskryminacyjnych ze względu płeć. Jako przykład można wskazać nie uzasadnioną względami medycznymi odmowę wykonania procedury zapłodnienia in vitro lub sytuacje, gdy do miejsc świadczenia usług, jak np. sklepy czy kawiarnie, nie są wpuszczane kobiety z wózkami dziecięcymi czy karmiące piersią. – stwierdza Ferenc i dodaje – Dzisiejszy wyrok pozbawia Polki środka ochrony. Ten dostępny na podstawie tzw. ustawy równościowej jest bardzo trudny do wykorzystania w praktyce. Dzisiejszym orzeczeniem Trybunał pozbawił ochrony przed dyskryminacją również osoby z niepełnosprawnościami. Jak wskazywał w swoim stanowisku RPO, to właśnie na podstawie art. 138 KW ukarani zostali m.in. właściciel sklepu obuwniczego, który odmówił obsłużenia klientki poruszającej się na wózku czy właściciel klubu, który odmówił wstępu na koncert osobie poruszającej się na wózku,
Wątpliwa moc wyroku
Kampania Przeciw Homofobii poddaje w wątpliwość moc dzisiejszego wyroku.
Od dłuższego czasu jesteśmy w sytuacji kryzysu Trybunału Konstytucyjnego. Obecność sędziego dublera, Mariusza Muszyńskiego w składzie orzekającym każe zastanowić się czy ten wyrok ma w ogóle moc prawną – mówi Mirosława Makuchowska z KPH.
Jednocześnie organizacja zauważa, że konsekwencją wydanego dzisiaj przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia będzie wzrost znaczenia dla walki o prawa człowieka w Polsce instytucji międzynarodowych – W sytuacji, w której sami dobrowolnie pozbawiamy się krajowych narzędzi ochrony przed dyskryminacją, wzrosnąć może w najbliższym czasie rola Trybunału Luksemburskiego i Strasburskiego oraz narzędzi ochrony zapewnianych przez prawo międzynarodowe – podsumowuje prawnik KPH, adw. Paweł Knut.
W praktyce oznacza to mniej więcej tyle, że przyznaliśmy klauzule sumienia wszystkim usługodawcom - mówiła TOK FM prof. Ewa Łętowska.
Profesor Ewa Łętowska oceniła, że jest "zasmucona takim rozstrzygnięciem TK". - W praktyce oznacza to mniej więcej tyle, że przyznaliśmy klauzule sumienia wszystkim usługodawcom. Boję się, że za chwilę powstaną apteki tylko dla katolików czy hotele tylko dla ludzi rasy białej. Bo każdy usługodawca powie, że nie będzie obsługiwać tych, którzy mu się nie podobają, mają inny kolor skóry, inaczej mówią - podkreślała w TOK FM była Rzecznik Praw Obywatelski i sędzina Trybunału Konstytucyjnego.
Jak podkreślała, takie orzeczenie TK może doprowadzić do tego, że osoby nietolerowane czy społecznie nielubiane, będą spotykały się odmową udzielenia świadczeń. - Których inne osoby nie miałyby problemy uzyskać. Ubolewam nad tym, bo prawo powinno minimalizować liczbę tego typu konfliktów, a takie rozstrzygnięcie tylko je zwiększy - oceniła prof. Łętowska.
Zdaniem Łętowskiej w Polsce mamy do czynienia z "obniżeniem standardów walki z dyskryminacją". - Idziemy w zupełnie innym kierunku, niż reszta państwa europejskich. Co to jest, jak nie polexit w faktach czy zachowaniach? Do takich myśli skłania mnie to orzeczenie - podsumowywała prof. Ewa Łętowska i dodała, że przez takie rozstrzygnięcia w Polsce będzie dochodziło do większej ilości sporów. - Więcej spraw będzie trafiać do Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu - powiedziała prof. Łętowska.
TK uznał, że art. 138 narusza art. 2 Konstytucji RP, w którym wyrażona jest zasada proporcjonalności prawa. Oznacza to, że aktywność ustawodawcza państwa powinna być adekwatna. Według Trybunału penalizowanie odmowy świadczenia usługi jest nadmiernie represyjne, narusza prawa i wolności innych osób (usługodawcy), a więc jest nieproporcjonalne.
W ten sposób TK zniósł jedyny przepis, który chronił przed dyskryminacją w dostępie do usług osoby nieobjęte tzw. unijną ustawą wdrożeniową z 2010 roku w zakresie równego traktowania. Rzecz w tym, że katalog przesłanek chronionych wymieniony w art. 6 tej ustawy równościowej obejmuje tylko płeć, rasę, pochodzenie etniczne i narodowość.
Najgłośniejszą sprawą, w której sąd przychylił się do antydyskryminacyjnego waloru art. 138 kodeksu wykroczeń, była sprawa łódzkiego drukarza. W 2015 roku odmówił on wydruku baneru dla Fundacji LGBT Business Forum, powołując się na przekonania religijne (o sprawie więcej piszemy niżej). Ten sam art. 138 był też podstawą do uznania winy:
- właściciela sklepu obuwniczego w Tarnobrzegu, który odmówił obsłużenia klientki na wózku (wyrok Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu z 8 marca 2013, sygn. akt II W 13/13);
- właściciela sklepu z używaną odzieżą, który zakazał wejścia osobom z wózkami dziecięcymi (wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie z 5 grudnia 2016, sygn. akt V W 4937/16);
- właściciela klubu, który odmówił wstępu na koncert osobie na wózku (nieprawomocny wyrok Sądu Rejonowego Warszawa Śródmieście w Warszawie z 26 lutego 2018, sygn. akt XI W 5001/17);
- trenera, który odmówił szkolenia samoobrony organizacji działającej m.in. na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji ze względu na orientację seksualną (nieprawomocny wyrok Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda z 20 marca 2018, sygn. akt VI W 1441/17). O tym wyroku pisaliśmy tutaj.
Zniesienie ochrony państwa wystawia najbardziej wrażliwe grupy na dyskryminację. Możemy wyobrazić sobie, że teraz każdy usługodawca zgodnie ze swoim sumieniem odmówi wykonania jakiejś usługi - Oko Press.
Sprawa drukarza z Łodzi krok po kroku:
1. maj 2015 – Fundacja LGBT Business Forum zamawia usługę w postaci wykonania wydruku roll up’u w jednej z łódzkich drukarni. Pracownik drukarni odmawia wykonania usługi. Swoją decyzję uzasadnia mailowo: „Odmawiam wykonania roll up’u z otrzymanej grafiki. Nie przyczyniamy się do promocji ruchów LGBT naszą pracą”.
2. luty 2016 – Fundacja LGBT Business Forum wnosi skargę na zachowanie pracownika do Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik informuje o zaistniałej sytuacji Komendanta Stołecznego Policji, co prowadzi do wszczęcia postępowania w sprawie.
3. maj 2016 – Policja wnosi do Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi wniosek o ukaranie pracownika wskazując, że jego zachowanie doprowadziło do popełnienia wykroczenia z art. 138 Kodeksu wykroczeń.
4. czerwiec 2016 – Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi wyrokiem nakazowym uznaje pracownika drukarni winnym popełnienia wykroczenia z art. 138 Kodeksu wykroczeń i wymierza mu karę grzywny w wysokości 200 zł. Wyrok nie jest prawomocny. Pracownik wnosi sprzeciw od wyroku. Sprawa musi być ponownie rozpoznana przez sąd.
5. lipiec 2016 – na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości pojawia się oświadczenie Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobry ws. wyroku wydanego przez Sąd Rejonowy w Łodzi. Stanowisko Prokuratora wobec wyroku jest krytyczne. Na jego polecenie do sprawy przyłącza się Prokuratura Okręgowa w Łodzi.
6. lipiec 2016 – na oświadczenie Ministra Sprawiedliwości reaguje Kampania Przeciw Homofobii wydając swoje oświadczenie (oświadczenie dostępne TUTAJ)
7. marzec 2017 – Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi ponownie uznaje pracownika winnym popełnienia wykroczenia. Jednocześnie sąd odstępuje od wymierzenia grzywny. Wyrok nie jest prawomocny (więcej TUTAJ). Zarówno prokuratura, obrońca obwinionego jak i pełnomocnik Fundacji wnoszą w sprawie apelacje.
8. maj 2017 – Sąd Okręgowy w Łodzi utrzymuje w mocy wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa uznając to rozstrzygnięcie za prawidłowe. Wyrok jest prawomocny (więcej TUTAJ).
9. wrzesień 2017 – Prokurator Generalny wnosi do Sądu Najwyższego kasację od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi, wnosząc o uchylenie wyroku i uniewinnienie pracownika.
10. grudzień 2017 – pełnomocnik Fundacji, adw. Paweł Knut z Kampanii Przeciw Homofobii wnosi do Sądu Najwyższego odpowiedź na kasację Prokuratora Generalnego, wnosząc o utrzymanie wyroku w mocy.
11. grudzień 2017 – Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro kieruje do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją art. 138 KW, który był przepisem na podstawie, którego drukarz z Łodzi został uznany winnym popełnienia wykroczenia.
12. luty 2018 – Rzecznik Praw Obywatelskich zgłasza udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym z wniosku Prokuratora Generalnego wnosząc jednocześnie o stwierdzenie, że art. 138 KW jest zgodny z Konstytucją.
13. czerwiec 2018 – Sąd Najwyższy odracza ogłoszenie wyroku na 14 czerwca argumentując swoją decyzję zawiłością sprawy (więcej TUTAJ)
14. czerwiec 2018 – Sąd Najwyższy oddala kasację Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro w sprawie drukarza z Łodzi. Kampania Przeciw Homofobii ogłasza historyczne zwycięstwo równości w Polsce.
15. kwiecień 2019 – Trybunał Konstytucyjny odwołuje ogłoszenie orzeczenia w odniesieniu do wniosku skierowanego do Trybunału przez Prokuratora Generalnego.
16. 26 czerwca 2019 – Trybunał Konstytucyjny ma ogłosić orzeczenie w sprawie konstytucyjności art. 138 KW.
Marzenie wielu katolików w Polsce
Tweet
