Kończąc pontyfikat papieża Franciszka, wielu z nas zastanawia się nad jego wpływem na katolików i katoliczki LGBTQ+.

Jego 12-letni pontyfikat zostanie zapamiętany jako czas przełomowych zmian w podejściu Kościoła do osób LGBTQ+. Już jego słynna wypowiedź "Kimże ja jestem, aby osądzać?" – odpowiedź na pytanie o homoseksualnych księży zadane przez dziennikarza podczas lotu – odbiła się szerokim echem na całym świecie i przyniosła nadzieję tam, gdzie wcześniej była głównie potępienie.

Papież Franciszek przez cały swój pontyfikat mówił o osobach queer, używając naszego własnego języka – określał nas jako „gejów”, „osoby transpłciowe”, „LGBT”. Choć zdarzały się momenty, gdy jego wypowiedzi były niezrozumiale raniące, to jednak na ogół wybierał słowa z szacunkiem, odchodząc od chłodnych i dehumanizujących terminów używanych wcześniej w dokumentach watykańskich.

Spotkania papieża z wieloma osobami LGBTQ+ – publiczne, widoczne – normalizowały naszą obecność w Kościele. Sama miałam zaszczyt reprezentować naszą społeczność podczas takiego spotkania w październiku 2023 roku, wraz z dwoma członkami zarządu Global Network of Rainbow Catholics. Powiedziałam papieżowi, że jestem też przedstawicielką DignityUSA – organizacji, którą Watykan wciąż uznaje za "dysydentów". Jako żona i matka adoptowanych dzieci usłyszałam zapewnienie, że papież zna historię każdego zaproszonego. Uważnie słuchał, cieszył się z otrzymanych darów i trzymał mnie za rękę podczas rozmowy. Powiedział, że nasza praca jest ważna – i że mamy iść dalej.

Za jego pontyfikatu zaszły też konkretne zmiany w praktyce Kościoła: jako pierwszy papież wezwał do dekryminalizacji homoseksualności. Pozwolił kapłanom błogosławić pary jednopłciowe, co przyniosło radość nie tylko zakochanym, ale też ich rodzicom, dziadkom i rodzeństwu. Uznał, że osoby transpłciowe mogą przyjmować chrzest i być rodzicami chrzestnymi – nawet jeśli przeszły społeczną lub medyczną tranzycję. Zatrzymał też działania mające na celu odbieranie tożsamości katolickiej szkołom wspierającym osoby LGBTQ+. Tematy queer były otwarcie poruszane podczas Synodów w 2023 i 2024 roku.

Niestety, oficjalne nauczanie Kościoła wciąż nazywa homoseksualność „obiektywnym zaburzeniem”, a relacje osób tej samej płci – „wewnętrznie złymi”. Ostatni dokument Dignitas Infinita zrównał życie osób transpłciowych w zgodzie ze swoją tożsamością z takimi złem jak wojna, ubóstwo i wykorzystywanie seksualne. Te słowa wciąż są powodem cierpienia, przemocy, wykluczenia z duszpasterstwa i sakramentów, a także rozdarcia w rodzinach i wspólnotach – w samym Ciele Chrystusa.

W obliczu nadchodzącej zmiany papieża wielu obawia się, że jego następca cofnie te postępy. Jednak Franciszek mianował ponad 75% kardynałów-elektorów, więc jest nadzieja, że nowy papież będzie kontynuował drogę ku większej inkluzywności, uznaniu godności każdego człowieka i stawianiu potrzeb ludzkich ponad dogmatem.

W czasach rosnącego nacjonalizmu, kryzysu klimatycznego i migracyjnego, Kościół katolicki bardziej niż kiedykolwiek potrzebuje być moralnym głosem po stronie wykluczonych – także osób LGBTQ+.

Za pontyfikatu Franciszka nasze potrzeby, głosy i dary stały się częścią życia Kościoła. Nie jesteśmy już niewidzialni. I to jest jego trwałe dziedzictwo dla naszej społeczności.

źródło The Advocate Magazine - Marianne Duddy-Burke dyrektorka DignityUSA i współprzewodniczącą Global Network of Rainbow Catholics. 

Oświadczenie Francis DeBernardo, Dyrektora New Ways Ministry, po śmierci papieża Franciszka.  

Papież Franciszek, prostymi słowami i delikatnymi gestami, zdołał przekształcić Kościół katolicki w bardziej otwarty dom dla osób LGBTQ+. New Ways Ministry smuci się jego odejściem, ale jednocześnie dziękujemy za jego świadectwo i posługę.  

Franciszek był nie tylko pierwszym papieżem, który użył słowa „gej” w kontekście osób LGBTQ+, ale także pierwszym papieżem, który mówił o nich z miłością i troską. Jego słowa powitania do tej tradycyjnie marginalizowanej wspólnoty rozbrzmiewały na całym świecie. Jego zalecenie dla duszpasterzy i liderów kościelnych, by towarzyszyli, słuchali i prowadzili dialog z osobami LGBTQ+, otworzyło drzwi, które wcześniej były zamknięte przez homofobię i transfobię poprzednich papieży.

Od pierwszych miesięcy swojego pontyfikatu, kiedy wypowiedział słynne „Kimże ja jestem, aby osądzać?” w odpowiedzi na pytanie o akceptację homoseksualnych księży, przez liczne afirmujące posługi duszpasterskie skierowane do indywidualnych osób LGBTQ+, po jego wsparcie dla związków cywilnych i potępienie praw kryminalizujących homoseksualność, papież Franciszek nieodwracalnie zmienił Kościół, pozwalając ludziom zobaczyć, jak ich katolicka wiara wymaga akceptacji i równości.

Pomimo wielu przełomowych momentów, papież Franciszek miał również obszary, w których jego powitanie nie było tak szerokie, jak mogłoby być. W kwestii tożsamości płciowej i problemów osób transpłciowych papież trzymał się ściśle binarnego podziału na płeć męską i żeńską, odnosząc się do nowoczesnych rozumień tożsamości płciowej jako „ideologii płci” lub „kolonizacji ideologicznej”. Jego niezrozumienie i błędne przedstawienie tożsamości płciowej nie uniemożliwiło mu jednak okazywania współczucia osobom transpłciowym, nieustannie nawołując do szacunku dla ich wrodzonej godności.

Papież Franciszek otworzył dyskusję na temat kwestii LGBTQ+ w Kościele, a poprzez zwołanie Synodu globalnego, zinstytucjonalizował proces dalszej dyskusji na ten temat w Kościele, jak również na inne ważne kwestie. Przesunął Kościół z modelu imperialnego na model służby.

New Ways Ministry miało zaszczyt korespondować z papieżem Franciszkiem od 2021 roku. Jego odpowiedzi były zawsze ciepłe, afirmujące i pełne zachęty. Nawet pogratulował współzałożycielce naszej organizacji, Siostrze Jeannine Gramick, z okazji 50-lecia jej posługi duszpasterskiej i obrony praw osób LGBTQ+, nazywając ją „dzielną kobietą”. Jego słowa były błogosławieństwem dla New Ways Ministry i wszystkich naszych zwolenników, podczas gdy mniej oświeceni liderzy kościelni nazywali heretykami tych, którzy nieustannie walczyli o równość LGBTQ+.

Jeszcze większym błogosławieństwem były dwie okazje, kiedy personel New Ways Ministry miał zaszczyt spotkać się z papieżem Franciszkiem w Watykanie, by rozmawiać na temat kwestii LGBTQ+. W październiku 2023 roku czterech przedstawicieli New Ways Ministry – Siostra Jeannine Gramick, Francis DeBernardo, Matthew Myers i Robert Shine – spotkało się z papieżem na 50 minut, podczas których zachęcał ich do kontynuowania pracy na rzecz powitania, spotkania i nadziei.

Drugie spotkanie miało miejsce w październiku 2024 roku, kiedy ta sama grupa była towarzyszona przez osobę interseksualną, mężczyznę transpłciowego, lekarza zajmującego się medycyną płciową, teologa i diakona katolickiego, który jest ojcem córki transpłciowej. Przez 90 minut papież słuchał ich historii o bólu, wykluczeniu, a także radości, jaką przynosi życie w zgodzie ze swoją tożsamością.

Papież Franciszek był darem dla Kościoła i dla społeczności LGBTQ+. Przez wiele lat modliliśmy się do Boga o takiego lidera, który kontynuowałby dzieło Soboru Watykańskiego II. Nie zawiedliśmy się, lecz zostaliśmy obdarzeni przez Jego słowa i czyny.

Wierzymy, że nasz kochający Bóg, który jest Bogiem sprawiedliwości i równości, będzie nadal błogosławił nas, przedłużając przesłanie Franciszka o gościnności i inkluzyjności w następnym papieżu. Niezależnie od tego, kto będzie następnym papieżem, New Ways Ministry zobowiązuje się do kontynuowania szerzenia katolickiego przesłania powitania, słuchania, towarzyszenia i sprawiedliwości, które papież Franciszek zapoczątkował.

Komentarza Fundacji Wiara i Tęcza - Z wielkim smutkiem przyjęliśmy wiadomość o śmierci papieża Franciszka, który odszedł dziś rano – w drugi dzień Wielkanocy. Był to papież, który w wielu kwestiach poruszał serca i umysły milionów ludzi na całym świecie, w tym także osób LGBT+ oraz tych, którzy od lat marzą o Kościele bardziej otwartym, miłosiernym i ludzkim.

Franciszek jako pierwszy papież zrobił tak znaczący krok w kierunku zbliżenia Kościoła rzymskokatolickiego do osób LGBT+. Już w 2013 roku, wracając z Rio de Janeiro, powiedział słynne słowa, które stały się symbolem jego podejścia:

„Jeśli ktoś jest gejem, szuka Pana i ma dobrą wolę – kimże jestem, aby go osądzać?”

Jako arcybiskup Buenos Aires szukał kontaktu z osobami LGBTQ+, a jako papież kontynuował ten dialog. Popierał prawne uznanie związków jednopłciowych, choć zawsze odróżniał je od małżeństwa, które rozumiał wyłącznie jako związek mężczyzny i kobiety.

W grudniu 2023 roku zatwierdził dokument „Fiducia Supplicans”, który dopuszcza możliwość błogosławieństw dla osób w tzw. „nieregularnych sytuacjach małżeńskich”, w tym również par jednopłciowych. Dokument ten wywołał wiele kontrowersji – szczególnie wśród biskupów afrykańskich i części duchowieństwa Kościołów wschodnich, pozostających w jedności z Rzymem – ale pokazał, że Franciszek był gotów szukać przestrzeni dialogu tam, gdzie wcześniej dominowała cisza lub potępienie.

Dziękujemy za każdy gest otwartości, za słowa, które dawały nadzieję, i za odwagę, by mówić o Kościele jako miejscu dla wszystkich. Do zobaczenia. Spoczywaj w pokoju.

„Możesz kontynuować swoją posługę — w pokoju.” — papież Franciszek do o. Jamesa Martina SJ

W nowym eseju na Outreach, założyciel portalu, o. James Martin SJ, dzieli się osobistą refleksją na temat papieża Franciszka i jego przełomowego podejścia do osób LGBTQ+:

„Może to dzięki jego doświadczeniu z osobami LGBTQ+ jako arcybiskup Buenos Aires, może dlatego, że coraz więcej ludzi zaczęło się w ostatnich latach otwarcie ujawniać, a może po prostu dlatego, że był przede wszystkim pasterzem, który chciał dotrzeć do ‘todos, todos, todos’ – Franciszek zrewolucjonizował podejście Kościoła do osób LGBTQ+.”

O. Martin opowiada także o osobistym spotkaniu z papieżem w 2019 roku:  „Pod koniec naszej pierwszej rozmowy w Pałacu Apostolskim uświadomiłem sobie, że cały czas rozmawialiśmy o osobach LGBTQ+, a nasza zaplanowana półgodzinna audiencja dobiegała końca. Pomyślałem, że może chciałby poruszyć inny temat. Zapytałem więc: ‘Ojcze Święty, czy mogę coś dla Ciebie zrobić?’  

Odpowiedział: ‘Tak. Możesz kontynuować swoją posługę — w pokoju.’”

To jedno zdanie — pełne zaufania, akceptacji i duchowego błogosławieństwa — wciąż wybrzmiewa w pracy duszpasterskiej, którą tysiące katoliczek i katolików LGBTQ+ podejmują na całym świecie.

Dziękujemy, papieżu Franciszku, za Twoją odwagę, czułość i nadzieję, którą zasiałeś w tylu sercach.

„Kimże ja jestem, by oceniać? To były pierwsze z wielu nagłówków dotyczących działań papieża Franciszka. Jego dziedzictwo jest wyjątkowe, a dla chrześcijan LGBTI+ miało z pewnością ogromne znaczenie.

Dziś wszyscy jesteśmy poruszeni wiadomością o jego odejściu. Dzięki otwartości zmarłego papieża Franciszka i jego specyficznemu podejściu duszpasterskiemu, Grupa Robocza Kościoła Rzymskokatolickiego Europejskiego Forum mogła skuteczniej wspierać działania swoich członków podczas Synodu 2021–2024. Otworzył on wiele drzwi dla osób LGBTI+ w Kościele.

Modlimy się, aby wielkanocne orędzie nadziei, które papież wygłosił zaledwie wczoraj, jeszcze mocniej zakorzeniło się w tym świecie — podczas gdy on sam już spoczywa w samej Nadziei. 

Z głębokim poruszeniem przyjęliśmy wiadomość o śmierci papieża Franciszka. Jako Reformowany Kościół Katolicki w Polsce pragniemy wyrazić szczere wyrazy współczucia wszystkim siostrom i braciom z Kościoła rzymskokatolickiego oraz tym, których ta strata dotknęła.

Dziękujemy Bogu za życie i posługę papieża Franciszka – za jego głębokie świadectwo wiary w Zmartwychwstałego Jezusa, za otwarte serce wobec migrantów, wykluczonych i słabych, oraz za jego prorocką wrażliwość na krzyk ziemi i wezwanie do ekologicznego nawrócenia.

Zachęcamy całą naszą wspólnotę do modlitwy o nowego, dobrego biskupa Rzymu, który będzie prowadził siostrzany Kościół drogą nawrócenia, miłosierdzia i pokoju.

Wieczny odpoczynek racz mu dać, Panie, a światłość wiekuista niechaj mu świeci.

Papież Franciszek zmarł dziś w wieku 88 lat. Zapamiętam go jako papieża, który otworzył drzwi – także dla takich osób jak ja. W ten weekend z mężem zostaniemy chrzestnymi naszego bratanka. To możliwe tylko dlatego, że papież Franciszek pomógł naszej rodzinie i naszej parafii wyobrazić sobie Kościół, który naprawdę wita osoby LGBTQ.

Jako gej i katolik nie zawsze czułem, że jest dla mnie miejsce w Kościele. Ale dzięki Franciszkowi zacząłem je widzieć. Dzięki jego słowom, gestom i odwadze, zacząłem wierzyć, że nie muszę wybierać między wiarą a autentycznością.

Dziękuję Ci, Franciszku, za Twoje „Kimże ja jestem, by osądzać?”, za Twoje listy, Twoją empatię i Twoją odwagę mówić o miłosierdziu tam, gdzie wcześniej była cisza. Odpoczywaj w pokoju. Twoje dziedzictwo będzie żyło w naszych historiach - Outreach.