1 października 1989 roku, w Kopenhadze, miało miejsce przełomowe wydarzenie, które na zawsze zmieniło oblicze praw osób LGBTQ+ na całym świecie. Tego dnia, 11 par homoseksualnych, w tym psycholog szkolny, pastor luterański oraz nauczyciel szkoły średniej, złożyło przysięgi w ramach nowo wprowadzonej ustawy o zarejestrowanych związkach partnerskich. Wśród nowożeńców znajdowali się Eigil Axgil (z domu Eskildsen) i jego partner Axel Axgil (z domu Lundahl-Madsen), którzy byli pionierami walki o prawa gejów w Danii.
To przełomowe wydarzenie stało się symbolem walki o prawa LGBTQ+ i otworzyło drogę do zmian legislacyjnych w wielu innych krajach.
Cztery dekady wcześniej, Axel Axgil, jako jeden z pierwszych aktywistów LGBTQ+, założył Ligę 1948, pierwszą duńską organizację praw gejów. Jego decyzja o ujawnieniu swojej orientacji seksualnej doprowadziła do utraty pracy oraz eksmisji, jednak nigdy się nie poddał. Dzięki determinacji Axgila oraz pracy jego grupy, udało się stworzyć fundamenty, które doprowadziły do historycznego dnia w 1989 roku.
Rex Wockner, amerykański dziennikarz, który relacjonował to wydarzenie, pamięta słowa zastępcy burmistrza Kopenhagi, Toma Ahlberga, który przypomniał nowożeńcom, że ich związek będzie wymagał „miłości, pomocności i tolerancji”. Ceremonia, choć różniła się od tradycyjnego małżeństwa, była pełna emocji i radości. Parom zadawano pytania: „Czy weźmiesz [imię] za swojego partnera?”, a jedyną różnicą w ceremonii było nazywanie związku „zarejestrowanym związkiem partnerskim” zamiast „małżeństwem”.
Po złożeniu przysięg, Eigil i Axel podpisali certyfikat, a następnie z radością schodzili po schodach ratusza, przy dźwiękach strzelających butelek szampana, otoczeni deszczem ryżu i konfetti. Wszyscy nowożeńcy zostali otoczeni ciepłem i wsparciem, a trzy z bardziej aktywnych politycznie par zostały zaproszone do pobliskiego biura LBL na uroczystość oraz konferencję prasową.
Kiedy Wockner zapytał Eigila Axgila o słowa otuchy dla par homoseksualnych na całym świecie, odpowiedział: „Bądźcie otwarci, wyjdźcie, walczcie dalej. To jedyny sposób, aby cokolwiek ruszyć. Jeśli wszyscy wyjdą z ukrycia, to stanie się to wszędzie.” Te słowa stały się mottem dla wielu osób walczących o prawa LGBTQ+, inspirowały do ujawniania się oraz aktywności w walce o równość.
„Wydawało się to ogromne, jak jedna z pięciu największych rzeczy w historii ruchu” — mówi dziennikarz Wockner, porównując to do gwałtownych protestów w Stonewall Inn w 1969 roku, które pomogły zapoczątkować ruch na rzecz praw gejów w USA, oraz do Marszu na Waszyngton w 1987 roku, który przyciągnął 200 000 uczestników. Kilka lokalnych gazet, jedna z nich nazwała to „wydarzeniem roku”, pisało o tym dniu w samych superlatywach, publikując kolorowe zdjęcia panów młodych całujących się i przenoszących nawzajem przez próg. Wockner wspomina, że nie zauważył żadnych protestujących przed ratuszem; według sondaży z tamtego czasu trzech na czterech Duńczyków poparło nowe prawo o związkach partnerskich.
Wockner, który na przestrzeni lat spędził wiele czasu w Danii, mówi, że obecnie kraj ten „wydaje się miejscem, w którym małżeństwa homoseksualne nie stanowią już żadnego problemu dla prawie nikogo — homoseksualisty czy heteroseksualisty”.
W latach 80. XX wieku, w obliczu rosnącej świadomości społecznej na temat praw osób LGBTQ+, Dania była jednym z pierwszych krajów, które zaczęły podejmować działania na rzecz równouprawnienia. Wprowadzenie prawa o związkach partnerskich miało na celu zapewnienie parom tej samej płci dostępu do wielu praw i przywilejów, które wcześniej były zarezerwowane dla par heteroseksualnych.
Ustawa przyjęta przez duński parlament w 1989 roku uznawała związki partnerskie jako formalną instytucję prawną, co pozwalało parom tej samej płci na zawieranie umów dotyczących wspólnego życia, dziedziczenia, a także korzystania z praw socjalnych. Choć nie była to pełna równość małżeńska, wprowadzenie takich regulacji stanowiło istotny krok w kierunku akceptacji i zrozumienia.
Dania jako pionier w uznawaniu związków partnerskich wpłynęła na inne kraje, które zaczęły wprowadzać podobne przepisy. W ciągu kolejnych lat wiele państw europejskich, a także poza Europą, zainspirowało się tym przykładem, dążąc do zwiększenia praw osób LGBTQ+. W 2001 roku Holandia stała się pierwszym krajem, który wprowadził pełne małżeństwo osób tej samej płci, a Dania poszła za tym przykładem w 2012 roku, legalizując małżeństwa jednopłciowe.
Obchodząc rocznicę wprowadzenia prawnych związków partnerskich w Danii, warto przypomnieć, jak daleko zaszliśmy w walce o równość. Chociaż wiele krajów nadal zmaga się z problemem dyskryminacji i braku akceptacji, Dania pokazała, że zmiany są możliwe. Z perspektywy lat można zauważyć, jak istotna była ta decyzja dla społeczności LGBTQ+ na całym świecie, przyczyniając się do walki o prawa człowieka i równość.
Dania, poprzez swoje pionierskie działania, nie tylko zainicjowała zmiany w swoim kraju, ale także stała się wzorem do naśladowania dla innych. Rocznica 1 października 1989 roku przypomina nam o sile miłości, walce o równość i potrzebie dalszych działań na rzecz akceptacji i zrozumienia dla wszystkich, niezależnie od orientacji seksualnej. To nie tylko dzień świętowania, ale także moment refleksji nad tym, jak daleko doszliśmy i jakie wyzwania jeszcze przed nami.
Obchody rocznicy wprowadzenia prawnych związków partnerskich w Danii przypominają nam o sile społecznych zmian oraz determinacji ludzi, którzy przez lata walczyli o swoje prawa. Dzisiaj, po ponad trzech dekadach, Dania pozostaje symbolem postępu w walce o równość, inspirując inne kraje do wprowadzania podobnych regulacji.
Wspomnienie o tych odważnych ludziach, którzy w 1989 roku stanęli przed ołtarzem z nadzieją na lepsze jutro, przypomina, że walka o równość i akceptację nadal trwa. Obchody tej rocznicy to nie tylko świętowanie osiągnięć, ale również wezwanie do dalszego działania na rzecz praw osób LGBTQ+ na całym świecie.
Negatywne reakcje na uchwalenie ustawy pochodziły od marginalnych grup, które stanowią ułamek populacji Danii. „Oni nadal istnieją i nadal głośno sprzeciwiają się nam,” mówi Laursen, „ale nie mają nic do powiedzenia w duńskim społeczeństwie.” Dominacja prawicy w rządzie w latach 2000-tych, jak twierdzi, jest głównym powodem, dla którego Dania potrzebowała aż do 2012 roku, aby przyznać prawo do małżeństwa partnerom tej samej płci, czyniąc ją 11. krajem, który to zrobił.
Przez pierwszą dekadę XXI wieku u władzy były Duńska Partia Ludowa i konserwatyści, którzy byli zdecydowanie przeciwni małżeństwom homoseksualnym i mieli władzę, aby je zablokować. Jednak wraz z dynamiką ruchu na rzecz równości i zmianą wiatrów politycznych, które dały kontrolę parlamentarną centrolewicowemu rządowi, obrońcy odnieśli sukcesy. W 2010 roku prawa adopcyjne zostały w końcu rozszerzone na partnerów tej samej płci. Dwa lata później aktywiści na rzecz równości małżeństw uchwalili prawo, które otworzyło małżeństwa dla par tej samej płci i dało Kościołowi Danii (religii państwowej w tradycji luterańskiej) pozwolenie na przeprowadzanie ceremonii ślubnych osób tej samej płci lub rezygnację z nich. Sondaż przeprowadzony sześć miesięcy po uchwaleniu ustawy wykazał, że 79 procent Duńczyków popierało równość małżeństw.
źródło wilsonquarterly.com
Dania stała się pierwszym krajem na świecie, który 1 października 1989 roku wprowadził prawne uznanie związków partnerskich osób tej samej płci. BBC było obecne, aby sfilmować ceremonie, rejestrując dzień, w którym „coś zmieniło się w sprawach ludzkich”.